Trong hai hoặc ba năm sau đó tôi tập trung vào nghiên cứu tư duy trẻ em, sau đó tôi quay trở lại nghiên cứu nguồn gốc của sự sống tinh thần, tức nghiên cứu về sự hợp trội [hay đột sinh: émergence[9]] của trí khôn trong hai năm đầu đời. Như vậy sau khi đã có được những tri thức và hiểu biết có tính thực nghiệm về các cấu trúc sơ đẳng của trí khôn, tôi đã sẵn sàng để bắt tay vào nghiên cứu vấn đề tư duy nói chung, và xây dựng một khoa học về nhận thức [nhận thức luận: épistémologie; epistemology] đi từ tâm lý học và sinh vật học. ☞ Xem chi tiết

Jean Piaget: MỘT tiểu sử tự thuật chỉ có lợi ích về mặt khoa học nếu nó cung cấp những yếu tố giải thích sự nghiệp của tác giả của nó. Để đạt được mục đích này, do đó tôi sẽ tự giới hạn vào những khía cạnh thiết yếu liên quan đến tư tưởng của cuộc đời tôi. ☞ Xem chi tiết

Tocqueville không phải là người duy nhất quan tâm đến vấn đề tự do trong nền dân trị đại diện. Trước ông có J. J. Rousseau, sau ông còn có Max Weber và nhiều người khác nghiên cứu cặn kẽ sự nối kết giữa tiến trình dân chủ hóa và sự thống trị của bộ máy hành chính chuyên nghiệp (Burokratie). Tuy nhiên, ông nổi bật ở chỗ xét mối quan hệ giữa “bình đẳng” và “tự do” như là vấn đề trung tâm của tư tưởng chính trị, với hy vọng “hòa giải” được cả hai với nhau bằng các giải pháp đề nghị để khắc phục các nhược điểm của nền dân trị hiện đại. Đóng góp đặc sắc này của ông còn gây nhiều tranh cãi nhưng rất đáng để tìm hiểu và thảo luận. ☞ Xem chi tiết

- Nên mạnh dạn thực hiện nền dân trị đến đâu? - Làm sao hợp nhất sự tham gia của toàn dân với thể chế chính trị đại diện? - Xã hội hiện đại đứng trước nguy cơ nào khi sự thờ ơ, tính phi chính trị và xu hướng quay trở về với cuộc sống riêng tư (ông gọi là “chủ nghĩa cá nhân”) ngày càng gia tăng trong nhân dân? - Làm sao cân đối được mối quan hệ giữa nhà nước và kinh tế, giữa cá nhân và xã hội; hay nói cách khác, giữa tự do và bình đẳng? Những câu hỏi đầy thách thức ấy đang là mối bận tâm hàng đầu của nhiều nhà lý luận chính trị hiện nay trên thế giới, chẳng hạn ở John Rawls, Norberto Bobbio và Jürgen Habermas… Tocqueville còn là kẻ “đồng hành” với chúng ta ngày nay khi ông sớm nhận ra điểm cốt tử của nền dân trị. Ông phơi bày tính bất định vốn là đặc thù của lý tưởng dân chủ. ☞ Xem chi tiết

Ngày mai, cái gì sẽ là hiện đại. Cái gì sẽ là nghĩa của tương lai? Có nhiều Lí trí hơn không? Nhiều tự do cá nhân hơn không? Nhiều quyền con người hơn không? Hay trái lại, nhiều nghĩa vụ và trách nhiệm hơn? Nhiều thay đổi hơn hay ổn định nhiều hơn? Tăng tốc hơn hay chậm rãi hơn? Nhiều công nghiệp hơn hay nhiều dịch vụ hơn? Người ta muốn sống lâu hơn hay sống tốt hơn? Người ta muốn nhiều tự nhiên hơn hay nhiều nhân tạo hơn? Nhiều Tín ngưỡng hơn hay nhiều Bản thể hơn? Nghệ thuật của tính hiện đại trong tương lai sẽ là gì? Phong tục, thời trang, chiến đấu, yêu đương sẽ ra sao? Dự phóng tương lai của mỗi người, mỗi dân tộc, của nhân loại sẽ là gì? Người ta có thể đoán ra nó, bằng cách đọc các nguyện vọng và các nghệ thuật của hiện tại không? ☞ Xem chi tiết

Thủa trước đó, “bí mật của sự sống” có thể được coi là bất khả tri, ngay về mặt nguyên tắc. Ngày nay một phần lớn của bí mật đó đã được vén mở. Sự kiện đáng kể này có lẽ sẽ được rất coi trọng trong tư tưởng hiện đại, một khi mà, bên ngoài vùng miền của các chuyên gia thuần tuý, người ta hiểu được và đánh giá đúng ý nghĩa chung và tầm tác động của nó. Hi vọng rằng tiểu luận này có thể đóng góp cho việc ấy. Thay vì những khái niệm của sinh học hiện đại, điều tôi sẽ cố gắng rút ra chính là những “thể dạng” của chúng, cũng như là nêu rõ những quan hệ logic giữa chúng và những vùng miền khác của tư tưởng. ☞ Xem chi tiết

Rousseau không chỉ chống lại một nền giáo dục phục vụ cho xã hội hiện có mà còn chống lại bất kỳ nền giáo dục nào tuân phục xã hội và đào tạo con người theo những lợi ích của một xã hội nhất định. Vì lẽ bao lâu người thanh thiếu niên chỉ quan tâm đến những gì xã hội hay người khác chờ đợi nơi chính mình để lấy đó làm định hướng thì bắt đầu có sự xuyên tạc và trá ngụy. Thay vì tìm cách thích ứng với xã hội, họ cần có điều kiện để trở nên trung thực với chính mình, nghĩa là, sống theo bản tính tự nhiên và tiến trình phát triển nội tại của nó. Theo cách nói ngày nay, chỉ có như thế họ mới trưởng thành và trở nên những nhân cách mạnh mẽ để về sau có thể tự khẳng định mình trước những thách thức và đòi hỏi của xã hội cũng như hành xử với xã hội dựa theo sự xác tín của một lý tính đã được phát triển. ☞ Xem chi tiết

Những bài luận đa dạng trong cuốn sách này có tính trí tuệ cao. Chúng dựa trên bằng chứng lịch sử tin cậy, hiện thực kinh tế, tâm lý học ứng dụng, khoa học chính trị, được viết với lập luận lo-gic chặt chẽ và văn phong có tính nghệ thuật cao. Nếu như ví rằng tranh đấu cho hòa bình cần phải có trái tim thì việc dấn thân vào công cuộc này đòi hỏi phải có lý trí. ☞ Xem chi tiết

“Tri thức là sức mạnh!”: câu khẩu hiệu dứt khoát như tiếng kèn xung trận của nam tước Francis Bacon (1561 – 1626) đánh dấu bước ngoặt từ thời Trung cổ châu Âu sang thời hiện đại. Tri thức là hoa trái. Nhưng, muốn thu hoạch vụ mùa, trước hết phải vun xới mảnh đất trồng trọt, gạt hết sỏi đá, cỏ gai. ☞ Xem chi tiết

Nguyễn Công Tiễu luôn chú ý liên hệ, so sánh thực tại nước Pháp hiện đại với hoàn cảnh cụ thể của đất nước, dân tộc mình. Qua đây cũng có thể thấy rõ hơn năng lực và tâm huyết của một thế hệ trí thức Tây học, bên cạnh hoạt động nghề nghiệp chuyên môn vẫn trổ tài viết du ký, phác họa cảnh quan những miền đất mới, giúp bạn đọc quê nhà cùng được hưởng niềm vui du ngoạn “ngồi một chỗ mà thấy ngoài muôn dặm”… ☞ Xem chi tiết