Tiếp theo những cuốn sách của các nhà nghiên cứu và học giả Việt Nam khẳng định chủ quyền lãnh hải và hải đảo của Việt Nam trên biển Đông, chúng tôi trân trọng giới thiệu với độc giả cuốn Xung đột trên biển Đông không còn là nguy cơ tiềm ẩn - tập hợp các bài viết của các tác giả trong nước và nước ngoài.

Cuốn sách này được hình thành từ tập tư liệu cùng tên do ông Hồng Lê Thọ cùng nhóm Bauvinal và thân hữu chọn lọc, chuyển ngữ và gửi tới Nhà xuất bản Tri thức. Do những hạn chế về điều kiện in ấn, chúng tôi chỉ lựa chọn một phần tư liệu, với mong muốn cung cấp những thông tin gợi mở làm tiền đề cho những khảo cứu công phu và đầy đủ hơn về vấn đề quan trọng này.

“Trong hơn 500 năm của hai triều đại Minh và Thanh, người Trung Hoa hoàn toàn không coi biển cả là một khu vực cần chinh phục và khai thác, chinh phạt và nếu có đều vì lý do phòng thủ hơn là bành trướng. Để yểm trợ cho việc tuyên bố về chủ quyền tại một số khu vực ngoài khơi, những chuyến đi của Trịnh Hòa hồi đầu thế kỷ XV gần đây được thổi lên thành những chuyến thám hiểm vô tiền khoáng hậu. Sau khi thành công trong việc chiếm đóng lãnh thổ của Đại Lý [Yun-nan Tai polities], nhà Minh đưa một lực lượng viễn chinh khổng lồ xuống chinh phục phương Nam.

Cuộc chiến đấu của người Việt (1418-1428) không những chấm dứt cuộc đô hộ lần thứ hai của người Hán mà còn làm tiêu tan chủ trương thực dân vừa manh nha đối với các nước chung quanh nên chẳng bao lâu sau, các kế hoạch viễn du của họ phải chấm dứt.

Từ thế kỷ XV trở về sau, biển cả chỉ còn là một thủy đạo để các thương thuyền qua lại mua bán. Những thuyền bè đó đều phải tự lo liệu lấy về mọi việc vì hải phận bên ngoài khu vực đất liền không được triều đình lý tới và mặc nhiên coi như các phiên thuộc có nhiệm vụ phải bảo đảm an toàn cho các thông lộ này.

Không hiếm những lần Thanh triều gửi thư trách cứ triều đình Việt Nam đã để cho hải phỉ hoành hành hay để cho cướp biển chạy vào nương náu. Triều đình nước ta cũng đương nhiên hiểu rằng biển Đông là khu vực quản hạt nên khi tàu buôn bị bão hay gặp rắc rối thì lập tức ra tay can thiệp. Kể từ giữa thế kỷ XIX, khi đã nhường cho nước ngoài một số lãnh địa, triều đình Trung Hoa hoàn toàn phó mặc cho Tây phương đóng vai bảo đảm an toàn hải vực phía nam. Khi người Pháp chiếm Đông Dương làm thuộc địa, việc phân định trách nhiệm trên biển lại thay đổi một lần nữa. Sự thiếu liên tục về độc lập quốc gia đã khiến cho tranh cãi về chủ quyền các đảo ngoài khơi thêm gay gắt, tùy theo khái niệm chiến lược và kinh tế.

Trong vòng một trăm năm qua, khi kỹ thuật hàng hải và thăm dò tài nguyên của nhân loại đã lên cao, tranh chấp hải dương càng lúc càng trở thành một vấn đề cho những quốc gia tiếp cận với biển cả. Theo chiều hướng đó, những phát triển về quyền lợi kinh tế cộng với tham vọng chính trị đã đưa đến những phức tạp mới ở biển Đông, ra ngoài tầm kiểm soát của một quốc gia và chỉ có thể giải quyết trên căn bản thiện chí, đồng thuận và tương nhượng trên toàn khu vực.”

(Trích “Quan điểm về biển cả của người Trung Hoa dưới hai triều Minh Thanh”, Xung đột biển Đông không còn là nguy cơ tiềm ẩn, NXB Tri thức, 2012)